Waarom ondergronds bouwen?

In een klein en dichtbevolkt land als Nederland is de druk op de beschikbare ruimte groot. Een optie om deze druk te verlichten is het benutten van de ondergrond. In de ondergrond kunnen we allerlei constructies realiseren zoals tunnels, parkeergarages of een waterzuivering. Ook is de ondergrond uitermate geschikt voor kabels en leidingen, warmte-koudesystemen en de opslag van drinkwater.

Ondergronds ruimtegebruik zorgt voor een efficiënte benutting van de schaarse beschikbare ruimte. Door sommige functies in de ondergrond onder te brengen kunnen we de bovengrond voor andere doeleinden gebruiken. Een goed voorbeeld is het Souterrain in Den Haag. De aanleg van een tramtunnel in combinatie met ondergrondse parkeergarages heeft de Grote Marktstraat – die voorheen vaak vol verkeer stond – veranderd in een rustige, brede winkelpromenade. Een ander voorbeeld is de A2-tunnel in Maastricht. Door de drukke verkeersweg – die nu nog gelijkvloerse kruisingen heeft –in een gestapelde tunnel onder te brengen, verbeteren de verkeersveiligheid en de doorstroming van het verkeer enorm. Tegelijkertijd ontstaat er bovengronds ruimte voor een park, neemt de geluidsoverlast en luchtverontreiniging af en verdwijnt de barrière tussen het oostelijke en westelijke deel van de stad. Naast een efficiënt ruimtegebruik kan ondergronds ruimtegebruik dus ook bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving.

Minder hinder

Ondergronds ruimtegebruik kan ook hinder beperken. Denk aan metrolijnen die in stedelijke gebieden dagelijks duizenden mensen zonder verkeersoverlast vervoeren naar hun bestemming of aan ondergrondse parkeergarages die zorgen voor meer ruimte in de straten en daardoor voor een betere doorstroming van het verkeer. Verkeerstunnels onder waterwegen, zoals de Westerscheldetunnel, garanderen een onbelemmerde doorgang voor scheepvaart en wegverkeer. En als kabels en leidingen worden ondergebracht in ondergrondse leidingtunnels hoeft de straat niet open bij onderhoud of vervanging van een kabel of leiding.

Zorgvuldig

Tegenover al deze voordelen van ondergronds ruimtegebruik staan enkele nadelen: het bouwen van een ondergrondse constructie is meestal duurder en risicovoller dan een bovengrondse. Ondergronds bouwen vergt bijvoorbeeld veel kennis en vakmanschap om schade aan bebouwing in de omgeving te voorkomen. In de praktijk betekent dit dat partijen van geval tot geval zorgvuldig moeten bekijken of de voordelen van ondergronds bouwen opwegen tegen de nadelen. Verder moeten ze nagaan of het specifieke gebruik van de ondergrond geen andere gebruiksvormen uitsluiten, nu of in de toekomst. Het COB kan hen hierbij ondersteunen. Het verzamelt, ontwikkelt en ontsluit kennis over ondergronds bouwen en ondergronds ruimtegebruik.

De serie ‘Rotterdam van onderen’ laat goed zien hoe de ondergrond kan bijdragen aan een prettige (bovengrondse) leefomgeving. Er zijn vijf afleveringen gemaakt:
Afl. 1 – Archeologie / Verhalen uit het Rotterdamse bodemarchief
Afl. 2 – Niet-menselijk transport / Verhalen van het ondergronds transport van water, data, olie, gas, enz.
Afl. 3 – Menselijk Transport deel 1 / Verhalen over het vervoer van mensen in het openbaar vervoer
Afl. 4 – Menselijk Transport deel 2 / Verhalen van onder de Maastunnel en de kelder van de Erasmusbrug
Afl. 5 – Bescherming / Verhalen uit ondergrondse locaties die ons bescherming bieden tegen water, oorlog en dieven